Uit onderzoek blijkt… als je dit in een artikel leest, geloof je de inhoud sneller. Maar lezen we wel verder dan dat? Vaak strooien websites met zulke termen zonder dat het op valide onderzoek slaat. Ik geef je 7 tekenen dat onderzoek niet klopt of wanneer je uit moet kijken (en waar je dan naar moet zoeken), zodat je voortaan niet meer in onzinartikelen trapt.
Laat ik voorop stellen dat ik denk dat de meeste mensen het goed bedoelen. Zo zijn er anti-suiker-sites met fanatieke bloggers die de leukste recepten plaatsen (en vaak lekker ook) maar die even vergeten anti-artikelen goed te staven met betrouwbare bronnen. Dat vind ik zonde!
Het is voor veel mensen lastig om te achterhalen wanneer een bron betrouwbaar is, al helemaal online. Ik hoop daarom dat je onderstaande tips overal kunt gebruiken – niet alleen voor websites met voedings- en beweegadvies. Doe er je voordeel mee! 🙂
1. Sensatietitels
Insecten in je snoep! Suiker veroorzaakt kanker! Melk slecht voor elk! Sensatietitels zijn direct te herkennen. Je denkt namelijk: ‘Huh, echt waar? Daar moet ik meer over lezen!’ Soms blijkt uit het artikel al gelijk dat de titel overdreven is, maar dat is niet altijd zo. Controleer in elk geval de bronnen goed. Waar komen de feiten vandaan? Zijn dit betrouwbare media?
2. Kleine testgroep
Als bij een onderzoek een heel kleine testgroep is gebruikt, kun je je afvragen of dat wel representatief is. Je kunt 50 mensen vragen of ze een allergische reactie hebben op een nieuwe ketchup, maar het is betrouwbaarder als je zegt dat je van 2.000 proefgebruikers geen enkele klacht hebt gekregen. Met een product als ketchup zou je zelfs gezien de consumptie een nog grotere groep mensen kunnen ondervragen naar hun gebruik en klachten. Kortom: kijk altijd kritisch naar de grootte van de testgroep en plaats deze binnen de context van het onderzoek.
3. Claims
Claims zoals in de bovenste afbeeldingen van het artikel zijn niet altijd zo goed als ze lijken. In het voorbeeld vindt 93% dat de douche-olie (en zoals je ziet maken ze daar nog een taalfout ook) tijdens het douchen haar huid hydrateert. Hoe komen ze aan die cijfers?
Wees gerust, ze kloppen waarschijnlijk wel. Maar wat er gebeurt, is dat een X aantal mensen het product mag testen. Laten we aannemen dat het in dit geval 100 vrouwen waren. Deze vrouwen vullen een vragenlijst in. Op de vraag ‘vind je dat deze douche-olie direct je huid hydrateert?’ kun je vervolgens ja of nee invullen (of misschien zelfs een schaal van 1-5, van ‘absoluut niet’ tot ‘ja, heel erg’). Van de 100 vulden er 7 bewust ‘nee’ in, of een schaalscore met ‘niet’ of ‘absoluut niet’.
Dit is het gunstigste geval, want hier blijven de vrouwen die de lijst invullen anoniem. Het kan echter ook zijn dat iemand de olie op de huid mocht proberen (bijvoorbeeld op de hand) en dat een verkoper vroeg: ‘voelt u dat het de huid direct hydrateert?’ Er zijn weinig mensen die in zo’n geval nee durven zeggen. In dat geval zijn 7 vrouwen best veel.
Daar komt nog bij dat wanneer je mensen een cadeautje geeft en hen er dan een vraag over stelt, ze gemiddeld positiever zullen zijn.
Kortom: vraag je altijd af waar de cijfers vandaan komen. En: zelfs met 99% positieve gebruikers hoeft dat nog niet altijd iets te zeggen over wat jij ervan vindt.
4. Verkeerde interpretaties
In sommige artikelen staat netjes een bronvermelding. De bron blijkt betrouwbaar, en toch hoeft de conclusie van het artikel dat niet te zijn. Het gebeurt wel vaker dat onderzoeken verkeerd worden geïnterpreteerd. Dit gebeurt met name vaak in combinatie met de eerder genoemde sensatietitels. Voordat je spectaculair nieuws aanneemt (en al helemaal voordat je het op social media deelt), kijk even goed naar wat de bron/het onderzoek eigenlijk zegt.
5. Wie heeft er belang bij?
Veel onderzoeken zijn niet geheel onafhankelijk. De ene kant van het verhaal is dat je Lays misschien niet serieus neemt als zij ontdekken dat je van chips ook af kunt vallen (om maar een voorbeeld te geven). De andere kant van het verhaal is dat als Lays daadwerkelijk een chipssoort uitvindt die helpt bij gewichtsverlies, er mensen zijn die de afvalchips zwart maken omdat ‘het onderzoek ernaar niet eerlijk is gedaan’.
Er zijn altijd meerdere kanten van het verhaal. Je kunt bij een zogeheten ‘biased’ onderzoek je vraagtekens zetten (wat voor belang heeft het onderzoeksteam erbij?), maar sla er niet in door. Zo waren vroeger website met reclame niet betrouwbaar, maar tegenwoordig kunnen online media vaak niet zonder. Ook nieuwswebsites maken er gebruik van. Zolang je kritisch blijft is het goed, maar probeer ook niet alle informatie die niet strookt met je eigen denkbeeld af te doen met ‘dat schrijven ze alleen maar om er beter van te worden’.
6. Citaten
Door slim te citeren kun je precies datgene uit een tekst pakken dat overeenkomt met je eigen mening. Handig… maar daarmee negeer je soms het grote plaatje. Kijk kritisch naar incomplete citaten. Wat is er weggelaten? Was datgene ook van belang voor de beeldvorming?
7. Vergezochte verbanden
Een bekende: hoe meer mensen zijn ingeënt, hoe meer autisme voorkomt. Een goed voorbeeld van hoe je een vergezocht verband kunt vinden. Een minder bekende: hoe meer ijs er wordt verkocht, hoe meer moorden er worden gepleegd. Het zijn verbanden die zonder basis worden gelegd. Vraag je bij elk gelegd verband daarom af: is dit zo’n typische moord-ijs-vergelijking?
(Of bekijk de zes onderstaande vergezochte verbanden (EN)).
Bonus: twijfelwoorden
Een artikel dat vol staat met ‘dit zou wel eens’ en ‘waarschijnlijk’ en ‘het lijkt er sterk op dat’ is veelal een mening. Feiten schrijf je normaal als absoluten, en die omschrijf je niet met twijfelwoorden.
Hoe herken jij onbetrouwbare artikelen?
![[recept] Pizza](https://gezondergenieten.nl/wp-content/uploads/2015/08/pizzalego-150x150.jpg)
Geef een reactie